Op vrijdag 13 september 2019 vond alweer de derde netwerkbijeenkomst plaats. Deze keer waren we te gast bij netwerklid Anne Schopman van Waternet, projectleider cultuurhistorie en recreatie. Zij heeft sinds 4 jaar het project ‘Erfgoed in Beeld’ onder haar hoede. De afgelopen jaren is in dit project de nadruk van inhoudelijk historisch onderzoek naar communicatie naar buiten verschoven.
Martijn Oosterhuis opende de middag met een welkom, een positieve stand van zaken van het netwerk en een optimistische blik naar de toekomst. Om het netwerk en de bijeenkomsten draaiende te houden stelt het bestuur een contributie voor van 50 euro per persoon per jaar vanaf januari 2020. Met een ledental van ongeveer 50 is de verwachting dat de kosten van het netwerk en twee bijeenkomsten per jaar kunnen worden gedekt. Bij groei of extra donaties kunnen de activiteiten worden uitgebreid.
Daarna was het tijd voor korte kijkjes in de lopende projecten van enkele leden. Willem van der Ham, zelfstandig onderzoeker en publicist, liet ons twee projectvoorstellen zien waarbij watererfgoed een centrale rol speelt. In het eerste project speelt de trekvaart de hoofdrol. Trekvaarten symboliseren het verhaal van de Gouden Eeuw en zijn structurerend geweest voor het landschap van de Gouden Eeuw. De uitgestrekte fietspaden en (vaar)wegen van de trekvaarten bieden de mogelijkheid om een aaneengeschakelde fietsroute te maken en op bijzondere plekken, bv de stadspoorten, aandacht voor het (vaak inmiddels verdwenen) erfgoed te geven. Het tweede project heet ‘Nederland verandert, Reuzenarbeid. Foto’s van de waterstaat 1861-1914’. In dit project worden de foto’s die vanaf 1861 de waterstaatsprojecten van begin tot eind documenteerden voor het grote publiek ontsloten. Dit wordt gedaan door middel van een boek, website en andere applicaties en een aantal tentoonstellingen, bijvoorbeeld bij het bezoekerscentrum van de Maeslantkering. Willem sluit zijn verhaal af met een oproep om mee te denken voor andere locaties van de tentoonstelling of om mee te doen of bij te dragen aan één van deze projecten.
De tweede spreker was Henk van Schaik, Water & Heritage Ambassador van ICOMOS Nederland. Zijn belangrijkste boodschap, en dat van The Statement of Amsterdam (2013), is dat watergerelateerd erfgoed niet alleen beschermd dient te worden, of van nut is voor toerisme, maar ook uitgedragen moet worden, bijvoorbeeld in planvorming. De waarde ligt niet alleen op materieel vlak, maar ook op bestuurlijk (de waterschappen!) en spiritueel vlak. Water is niet alleen een bron van conflict, maar ook van samenwerking/diplomatie en is dit altijd geweest. Er is in binnen- en buitenland beweging waar te nemen: tijdens de Amsterdam International Water Week wordt het boek Adaptive Strategies for WaterHeritage aangeboden aan de minister (over zijn bijdrage in dit boek vertelde Tino Mager in Utrecht). De methode van hydrobiografie (vergelijkbaar met de landschapsbiografie) wordt verder verkend en kan inzichtelijk maken wat de waarde van watergerelateerd erfgoed is. ICOMOS gaat een International Scientific Committee Water & Heritage toevoegen aan haar comités en tenslotte: sinds november 2018 bestaat er een schildje/speldje voor Water & Heritage. Het rood staat voor verandering, het blauw voor water en het wit voor wijsheid.
Onze derde spreekster, Petra van Dam, hoogleraar Waterstaatsgeschiedenis aan de VU, vertelde over haar nieuwe onderzoeksthema droogte/klimaatverandering en drinkwater binnen het kader van maatschappelijke weerbaarheid. Er is nog weinig historisch klimaatonderzoek gedaan in de sociale wetenschappen. Er waren tot de installatie van de waterleiding bij vele huizen toegangen tot meer typen water: tot het oppervlaktewater (bijvoorbeeld de gracht), tot het grondwater via putten en tot het regenwater via cisternen. Met name over cisternen is weinig bekend. De verschillende waterbronnen werden variabel ingezet wat tot een flexibel systeem leidde. Interessant is om te kijken hoe mensen omgingen met de keuze welk water waarvoor werd gebruikt en hoe mensen met seizoensvariaties omgingen. Als casestudies-voorbeelden worden gebieden vergeleken met verschillende hoogteliggingen, grondwatertypen of verschillende samenstellingen van het grondwater. Ook Petra sluit haar verhaal met een oproep af: Wie weet wat er al gebeurt in Nederland met drinkwater heritage?
Tenslotte spreekt Koen van Rooijen, projectleider thema water Nieuwe Hollandse Waterlinie & Stelling van Amsterdam bij de Provincie Utrecht. In het Pact van Ruigenhoek worden de krachten van 14 partijen gebundeld voor het beschermen, ontwikkelen en vergroten van de bekendheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en Stelling van Amsterdam. Alle waterelementen zijn inmiddels opgenomen in CHAT (Cultuurhistorische Atlas Provincie Utrecht), samen met Rijkswaterstaat wordt bekeken hoe de Plofsluis meer aandacht kan krijgen, en samen met HDSR en Waternet is er een trailer gemaakt voor het Waterverhaal. We krijgen (na een korte cliffhanger vanwege een loos brandalarm) een voorproefje te zien van de trailer die binnenkort online te zien zal zijn.
Na een korte pauze is het tijd voor de excursie die ons van de Stopera (het NAP-monument) naar de Nieuwmarkt leidt, op de grens van binnen- en buitendijks gebied. Onderweg staan we onder leiding van Maarten Ouboter en Kees Hogenes (Waternet) o.a. stil bij de kering van de Sint Antoniesluis, het uitzicht van de Snoekjesbrug op de in de bebouwing opgenomen hoofdkering en een oude uitwatering, verborgen onder de Nieuwmarkt. Het is dan niet ver meer naar de Schreierstoren, waar de dag in onze hoofdstad wordt afgesloten met een borrel.